Otizmli Çocuğa Sahip Ailelerin Kaygı ve Psikolojik Aşamaları
Araştırmalar temel alındığında otizmli çocuğa sahip ebeveynlerin söylemlerinde otizm tanısı öncesi ilk olarak şüphe duymaktan, daha sonra tanı ile birlikte sürece girme zorluklarından, tanının net temellere dayandırılamayışından, ebeveynlere direkt söylenmesinden, genelde taninin net bir şekilde ifade edilemeyişinden ve ebeveynlerin otizm ile ilgili yetersiz bilgiye sahip olmasına kadar birçok zorluktan bahsedilmiştir. Bu süreçte farklı bilgiler duyabilmek için çeşitli profesyonellere başvurarak kaybedilen zamanı da temel zorluklar içerisine dahil edebiliriz.
Tanı sonrası, ebeveynler ilk olarak hangi müdahalenin uygulanması gerektiği, özel eğitim yoğunluğunun ne sıklıkla olacağı, konumsal olarak özel eğitim hizmetine ulaşmakta güçlükler, aile içerisindeki plan ve rutinin tam anlamıyla çocuğa endeksli olmasıyla beraber eğitim ve iş hayatının sekteye uğraması ebeveynlerin bu anlamda yüzleştikleri zorluklardandır.
1. Aşama: İnkar ve Şok
Ebeveyn, çocukta hiçbir problem yokmuş gibi davranır.
“Çocuğuma yanlış tanı konuldu, inanmıyorum”
“Çocuğum sadece konuşmakta problem yaşıyor. Başka bir problemi yok”
“İlerleyen yaşlarda düzelir” gibi cümlelerle
Çocuğun çevresine oranla normal bir gelişim göstermemesi ailelerde yadsıma, inanmama ve
kabullenememe duygularını yaşatır. Aile bu konuda ne yapacağını bilemez.
2. Aşama: Suçlama ve Öfke
Ebeveynler durumun değiştiğini fark etmeye başlamışlardır. Buna karşılık büyük bir çaresizlik ve öfke hissederler. Bundan dolayı kendisini veya çevresini suçlama eğilimindedirler. Diğer taraftan “benim yüzümden mi?”, “neden benim başıma geldi?” soruları devreye girer.
Aileler uzmanlar aracılığı ile edindikleri bilgileri kendi kanıtlarıyla kıyaslar ve uzman tarafından konulan tanıyı reddedip tavsiyeleri kabul etmezler.
3. Aşama: Pazarlık
Bu aşamada ebeveyn sakinleşir ve olumsuz duygu yoğunluğunu azaltmak için çevresi veya kendisiyle pazarlık yapmaya başlar. Ebeveynler çocuktaki anormalinin ortadan kalabileceğine inanır. Bu noktada ebeveynin çevresiyle veya kendisiyle bir anlaşmaya varması zor olabilir.
4. Aşama: Depresyon
Bu aşamada inkar ve öfke bitmiştir. Aileler herhangi bir çözüm bulamadığı için kendilerini çaresiz hissederler. 2.aşamada uzman görüşünü reddettikleri için herhangi bir destek görememenin sonucunda depresyon hali yaşanmaya başlar. Bu aşama oldukça kritiktir, çünkü ebeveynler hayallerindeki normal gelişim gösteren çocuğa kavuşamayacaklarını fark eder ve bu gerçeklerle yüzleşirler. Bu aşamada gerekli desteğe ulaşabilen ebeveynler bir sonraki aşamaya geçebilir fakat ailelerin bir kısmı beşinci aşamayı görememektedir.
5. Aşama: Kabul
Ebeveynler bu evrede otizmli çocuklarını bir birey olarak algılamaya başlarlar ve otizmi kabul sürecine girerler. Ailenin otizme bakış açısı değişir ve yapamadıkları yerine yapabildikleri becerilere odaklanırlar. Geleceğe dair yapıcı adımlar atarlar.
Sonuç
Kabul aşamasına hızlı bir şekilde gelinmesi çocuğun gelişimi üzerinde doğrudan etkilidir. Özellikle bir an önce harekete geçebilmek için inkar sürecinin anlatılması çok önemlidir. Evreler arası zaman zaman geriye dönüş olabilir.
Bu aşamalardan geçerken eşlerin birbirlerine verdikleri destek, ailedeki başka bireylerin ebeveynlere destek göstermesi, uzman desteği alınması, dış çevrenin desteği ebeveynlerin sorunla başedebilmesinde oldukça önemlidir. Ebeveynler otizmi kabul evresine geçtiğinde çocuktaki ilerleme ve gelişim hızla artacaktır. Unutmamalıyız ki ebeveyn ne kadar sağlıklı olursa çocuk da o kadar sağlıklı olacaktır.
Otizmli Çocuğa Sahip Ailelerin Kaygı ve Psikolojik Aşamaları
Özel Elit Gökkuşağı Otizm ve Dil Konuşma Merkezi | elitrehabilitasyon.com
